Przełom roku 1800
Sztuka i społeczeństwo
berlińskiego klasycyzmu
Około 1800 roku Berlin pożegnał się ze swoim dawnym wizerunkiem miasta rezydencjonalnego i po raz pierwszy stał się metropolią o światowym znaczeniu. Gwałtowne zmiany obejmujące wszystkie aspekty sztuki i życia społecznego sprawiły, że w ciągu zaledwie kilku lat Berlin przekształcił się w centrum kulturalne o znaczeniu wykraczającym poza granice Prus, a jego echo rozbrzmiewa do dziś.
Dobrze znane nazwiska ukształtowały ten okres rozkwitu, który dziś określa się mianem berlińskiego klasycyzmu. Młody Johann Gottfried Schadow wyniósł berlińską sztukę rzeźbiarską na europejski poziom, Carl Gotthard Langhans zaprojektował architekturę fryderycjańskiego rokoka w stylu pruskiego klasycyzmu. Jego uczeń Friedrich Gilly – mimo niewielu zrealizowanych projektów uchodzi dzisiaj za pierwszego nowoczesnego architekta – rozwinął styl inspirowany francuską architekturą rewolucyjną. Karl Friedrich Schinkel kontynuował dzieło przedwcześnie zmarłego Gilly’ego i zapoczątkował erę nowoczesności w architekturze Berlina. Natomiast w literaturze teksty Karla Philippa Moritza i Ludwiga Tiecka stały się wzorem dla romantyków takich jak Jean Paul, z kolei bracia Schlegel nawiązali znajomość ze Schleiermacherem. Iffland zreformował teatr, Fasch i Zelter stworzyli mieszczańską kulturę koncertową, a Wilhelm von Humboldt zreorganizował pruski system edukacji. Berliński klasycyzm był przede wszystkim fenomenem intelektualnej wymiany, napędzanym przez liczne, często żydowskie salony, w których to głównie kobiety takie jak Rahel Varnhagen łączyły ludzi ponad podziałami społecznymi.
Również Neuhardenberg wyraźnie znajduje się nadal pod wpływem tego nurtu, czego ślady można dostrzec do dziś: Karl Friedrich Schinkel nadał klasycystyczną formę kościołowi, pałacowi oraz całej miejscowości Neuhardenberg, natomiast Friedrich Gilly zaprojektował folwark Bärwinkel. Carl Gotthard Langhans prawdopodobnie był autorem projektu sali ogrodowej pałacu w Neuhardenbergu, Rahel Varnhagen towarzyszyła kanclerzowi Karlowi Augustowi von Hardenbergowi na Kongresie Wiedeńskim, a Carl Friedrich Zelter zainicjował budowę organów Buchholza z 1817 roku dla nowego kościoła Schinkla.
